Schilderen met olieverf voor beginners en gevorderden
Glaceer techniek
De techniek van het glaceren bestaat uit het schilderen van heel dun geschilderde transparante lagen verf. Je gebruikt dus transparante kleuren olieverf. Door het transparant glacerend opbrengen, neemt de verzadiging van de kleur toe. De eerste, de onderlaag, kan bestaan uit een dekkende kleur. Hier schilder ik aan een detail van Lucretia (Rembrandt), met een onderschildering en glaceer lagen en uitleg over hoe de impasto verf te maken met steenkrijt.
Bij de glaceer techniek verdun ik de olieverf met een dikkere lijnolie b.v. standolie of zongedroogde lijnolie.
Zongedroogde lijnolie is heel goed zelf te maken.
Neem geraffineerde lijnolie (ik gebruik de door mij zelf gereinigde lijnolie, die het dichtst de ‘pure ‘olie uit de 17e eeuw benadert) en giet die in een glazen bak tot de laag ruim één centimeter dik is. Bedek de glazen bak met een glasplaat tegen vuil en ongedierte. Maar om lucht door te laten, leg je tussen de bak en het deksel twee plankjes (ik gebruik twee houten verf roerstaven). Je kunt ook vier weggegooide lucifers gebruiken bij de hoeken, maar ik vind dat teveel gepriegel.
Laat de glasbak in het raam in de zon staan, e.e.a. om oxidatie te bevorderen. En roer of klop het om de dag een minuut of zo, net zoals je je ei klopt, om filmvorming te voorkomen. Na twee weken wordt de olie dikker. Hoe langer je doorgaat met het proces, hoe dikker de lijnolie wordt. De dichtheid van de textuur is een kwestie van persoonlijke voorkeur.
Glacis laag
Of ik een schilderij nu alla prima of gelaagd schilder (of allebei), als laatste laag kan ik een glacis aanbrengen. Dit is een transparante verflaag waarvan het effect kan worden vergeleken met dat van een gekleurd glasplaatje dat je op je schilderij legt. Een glacisbreng ik aan, wanneer ik niet tevreden ben over bepaalde kleuren en deze iets wil veranderen. Het hele schilderij breng ik met één of meerdere glacislagen op kleur.
In een glacis laat je meestal geen verfstreken achter, om de verfstreken van de onderliggende lagen door de transparante verf heen te zien is; glaceermedium moet dus vloeien. Deze eigenschap biedt de mogelijkheid om in een glacis vloeiende kleurovergangen te maken.
Een glacis laag moet elastischer zijn dan de onderliggende verffilm, de ‘vet over mager‘ regel moet ook hier worden gevolgd.
‘Vet over mager’ regel
Bij het schilderen met olieverf op doek of andere ondergrond moet de eerste laag schraal (de vet over mager regel) worden aangebracht. Hiervoor de verf verdunnen met terpentine of terpentijn. Tijdens het drogen van deze laag ontstaat er geen gesloten verffilm, maar een film die poreus is. Olie uit een volgende laag wordt dan door de onderliggende schrale laag opgezogen en zet zich tijdens het drogen vast in de talloze poriën. Hierdoor ontstaat er een goede hechting tussen deze twee lagen. Omdat een onderliggende (schrale) laag olie onttrekt aan een bovenliggende laag, moet een bovenliggende laag iets meer olie bevatten. Is dit niet het geval, dan komen er kwaliteitsproblemen.
Craquelé bij olieverf schilderen
Samenhangend met de onderlinge hechting heeft het ‘vet over mager’ ook een functie voor het opvangen van spanningen tussen de verschillende verflagen. Een schilderij is voortdurend blootgesteld aan bewegingen; enerzijds als er sprake is van een flexibele ondergrond zoals schilderdoek, anderzijds door bijvoorbeeld wisselingen in temperatuur en luchtvochtigheid. Voor de duurzaamheid van het schilderij is het daarom belangrijk dat alle verflagen deze bewegingen kunnen opvangen.
Hoe meer olie een verflaag bevat, hoe elastischer deze na droging is. Bestaat een schilderij uit meerdere lagen waarbij de onderste lagen meer olie bevatten dan de laatste – dus tegen ‘vet over mager’ regel in – dan worden de minder elastische bovenste lagen in de loop van de tijd door de sterker bewegende onderlagen uit elkaar getrokken. Zien we dat verschijnen, dan spreken we van craquelé.
Lees verder over welke olieverf kleuren kiezen en basisregels tijdens het schilderen op pagina 4
