Schilderen met olieverf voor beginners en gevorderden
De Oude Meesters schildertechnieken
Voor iedereen die geïnteresseerd is. In de serie Oude Meesters olieverf schildertechnieken leg ik deze methode stap voor stap uit.
Het recept voor olie eitempera staat bij het schilderij Paparazzi stilleven.
Rembrandt zijn atelier
Nieuwsgierig ben ik altijd naar hoe ‘de Oude Meesters’ het deden. In het Rembrandthuis heb ik achter de ezel van Rembrandt op zijn atelier gestaan 🙂 een geweldige plek!
Op een paneel voorzien van een grondlaag liet Rembrandt zijn assistenten een dun laagje aanbrengen van loodwitte of okergele verf. Daarna schilderde hij de hele voorstelling in grote lijnen alleen met bruin. Hij gaf aan waar lichte delen moesten komen en waar donkere (het Doodverven) Pas daarna ging Rembrandt echt met kleur schilderen.
Rembrandt hield een palet vast, waarop de verf in kleine hoeveelheden klaar lag. In zijn andere hand hield hij zijn penseel.
Olieverf Schildertechnieken van de Oude Meesters
Glaceer techniek van Rembrandt
Rembrandt gebruikte de glaceertechniek, zoals Titiaan het uitvoerde de Venetiaanse methode. Titiaan bracht een donkere transparante olieverf aan over een lichter gebied. Hierdoor gaan lichtstralen door een transparante donkere laag en stuiteren ze van het lichtere oppervlak eronder terug naar de ogen van de kijker. Het effect veroorzaakt een optische illusie van een warme gloed en meer verzadigde kleuren dan hetzelfde pigment zou kunnen bereiken als het dikker en dekkend wordt opgebracht.
Olieverf schildermateriaal van Rembrandt
Op vroege (tot ca. 1635) schilderijen heeft Rembrandt ongeveer tien pigmenten gebruikt, soms meer. Hij schilderde in die jaren voornamelijk op paneel. Op latere schilderijen heeft Rembrandt maximaal zes pigmenten gebruikt. Hij schilderde toen voornamelijk op doek.
Droogtijd van olieverf
Het drogen van de olie is een chemisch proces dat gebeurt door lucht en licht; hoe meer ventilatie en licht, hoe sneller de droging.
Olieverf droogt doordat de oliemoleculen via ingewikkelde chemische reacties aan elkaar gekoppeld worden. Hierdoor verandert de olie van een vloeistof in een onoplosbare vaste massa, waarin de pigmentdeeltjes vast verankerd liggen.
Een olieverflaag is in het algemeen na twee tot drie dagen droog, waarna eventueel een volgende laag aangebracht kan worden.
Er zijn een aantal factoren die de droogsnelheid van olieverf sterk beïnvloeden:
1. daglicht
het ultraviolette gedeelte van het daglicht zorgt er voor, dat een olieverfschilderij in het daglicht sneller droogt dan in het donker
2. temperatuur
lage temperaturen zorgen voor een trage droging van olieverf
3. pigmenten
Olieverven die pigmenten als cadmium, cobalt, lood of mangaan bevatten, drogen sneller dan de overige kleuren. Olieverven met pigmenten als karmijn, kraplak en roetzwart zullen juist trager drogen
4. laagdikte
dunne olieverflagen zijn sneller droog dan dikke olieverflagen. Afhankelijk van het gebruikte pigment, kan de droogtijd per kleur uiteenlopen. Om grote verschillen in droogtijd te voorkomen, kan je een siccatief aan de verf toevoegen. Een siccatief versnelt de droging.
Een schilderij moet helemaal zijn door gedroogd alvorens te vernissen!
Het olieverf schildermateriaal en olieverf schildertechniek
Vernis voor olieverf
Vernissen voor olieverf bestaan in principe uit een oplossing van hars in een oplosmiddel. Ze dienen ter bescherming van de verflaag en bepalen de glans van het werk. Een goed vernis moet reversibel zijn; in geval van restauratie, moet het vernis weer te verwijderen zijn met een oplosmiddel, zonder dat de verflaag wordt aangetast; ook na vele jaren.
Schildermateriaal RETOUCHEERVERNIS
Retoucheervernis is overschilderbaar
Tijdens het schilderen met olieverf kunnen ingeschoten plekken ontstaan. Dit gebeurt als plaatselijk te veel olie door een onderliggende laag wordt opgezogen; de verf wordt mat en de intensiteit van de kleur neemt af. Door de sterke zuiging van deze plekken, kan ook bij het aanbrengen van een volgende laag te veel olie worden weggezogen. Een oplossing is om deze ingeschoten plekken (als ze handdroog zijn) zeer dun te behandelen met retoucheer vernis. In een dunne laag laat de vernis na droging een poreuze film achter waarin een volgende verffilm zich kan hechten.
Retoucheer vernis als tijdelijk slotvernis
Een retoucheer vernis kan je ook als tijdelijk slotvernis aanbrengen over het, nog niet volledig droge schilderij. Hiermee krijgt je schilderij een egale glans en wordt het beschermd tegen vuil. Omdat de vernis (in een dunne laag aangebracht) poreus is, kan zuurstofopname en daarmee het droogproces van de verf doorgaan.
Het is belangrijk om de retoucheer vernis heel dun aan te brengen. Gebruikt als tussenvernis zal teveel vernis een goede hechting van een volgende laag verhinderen. Bij overmatig gebruik als voorlopige slotvernis kan het oplosmiddel van de retoucheer vernis de (nog niet droge) olie uit de onderlagen van de verf oplossen en aan de oppervlakte brengen. Als dit gebeurt, kan het schilderij vele maanden tot zelfs jarenlang kleverig blijven en is aanhechting van stof moeilijk te voorkomen. In dit geval is het belangrijk om bij normale laagdikte van de verf minimaal 2 à 3 maanden te wachten.
Olieverf schildermateriaal SLOTVERNIS
Het slotvernis wordt pas wanneer de olieverf volledig is gedroogd, geschilderd. Olieverf droogt onder invloed van zuurstof en licht, een chemisch proces. Nadat de verf droog is gaat dit oxidatieproces gewoon door en treedt een verouderingsproces in werking. Op den duur zie je dat als craquelé
Na voldoende droging van de verf (bij normale laagdikte ongeveer een jaar en bij zeer dunne lagen enkele maanden eerder, bij dikkere lagen meerdere jaren) is het daarom raadzaam om een slotvernis aan te brengen; het slotvernis remt de zuurstofopname af, en daarmee het verouderingsproces. Tegelijkertijd bepaalt het de uiteindelijke glansgraad en beschermt het de verf tegen atmosferische verontreinigingen.
Het vernis schilderen
Bij het vernissen moeten je olieverf schildermateriaal; schilderij, vernis en kwast dezelfde kamertemperatuur hebben. Komt je schilderij uit een koude ruimte dan kan er condensvorming ontstaan op het koude doek. Dit vocht is na het vernissen te zien als een witte waas op je schilderij. Bovendien kan door vocht op het schilderij de vernis gaan parelen en is de hechting slecht.
Olieverf schildertechniek PARELEN
Parelen kan ook optreden als de verflaag erg gesloten is, bijvoorbeeld wanneer deze veel bindmiddel (medium, olie) bevat. Om dit te voorkomen, is het raadzaam om het schilderij eerst met een doekje met wat terpentine af te nemen en wanneer de terpentine is verdampt de vernis erop aan te brengen.
Glanzende schilderij vernissen bestaan grotendeels uit een hars in een oplosmiddel. Bij matte vernissen is daar een matteringsmiddel aan toegevoegd. Het is beter een matte vernis in één laag aan te brengen, want dan voorkom je glansverschillen en de vorming van strepen. Met een spuitbus kan het wel in meerdere lagen.
Dus of je als beginner wil leren schilderen met olieverf, of al als gevorderden al jarenlang bezig bent met olieverf portret schilderen, als naslagwerk hoop ik dat jullie veel aan deze informatie hebben. En check deze site over het schilderen met olieverf voor beginners en gevorderden regelmatig, want het artikel wordt steeds uitgebreid met het olieverf schildermateriaal en olieverf schildertechnieken. Laatste schilder blogs en tips.
