Schilderles Kees van Dongen en zijn model Luisa Casati
Vanavond op tekenles en schilderles Kees van Dongen en zijn schilderij van Luisa Casati. Zij was een inspiratiebron voor veel kunstenaars, zoals Karl Lagerveld, Man Ray. Ook voor de hedendaagse kunstenaars, zoals Marina Abramovic.
Inhoudsopgave
Kees van Dongen woonde sinds 1897 in Parijs. Van Dongen werd bekend met zijn fauvisme; het direct uit de tube gebruik van felle kleuren, bijna zonder perspectief. Van Dongen was de grote modeschilder in Parijs; lange tijd de portrettist van de mondaine wereld. De jetset model tekenaar en schilder. Van Dongen staat bekend om zijn vele schilderijen van het vrouwelijk naakt. Voor hem was de vrouw ‘het mooiste landschap’: de vrouw was zijn ‘muze’. Later in zijn loopbaan (na 1918) legde hij zich vooral toe op het schilderen van portretten van de Parijse ‘society’. Een van zijn bekendste modellen was Brigitte Bardot.
Modeltekenen op het atelier, een video
Kinderen en tieners donderdagmiddag modeltekenen
Schilderles Kees van Dongen (1877-1968)
Luisa Cuisati
De performances van de markiezin
In het Venetiaanse museum Palazzo Fortuny is een expositie gewijd aan Luisa Casati, de extravagante en puissant rijke markiezin. Zij was de muze van talloze kunstenaars: van haar minnaar Kees van Dongen tot modeontwerper Karl Lagerfeld.
Luisa Amman erft bij het overlijden van haar vader, de textielmagnaat Alberto Amman, in 1896 op vijftienjarige leeftijd een vermogen dat haar de rijkste vrouw van Italië maakt. Als ze achttien is, trouwt ze met markies Camillo Casati. Ze raakt steeds meer overtuigd van haar bijzondere gaven, onder invloed van de schrijver Gabriele d’Annunzio met wie ze in 1903 een verhouding begint, en ze begint vorm te geven aan haar nieuwe rol, die ze bondig samenvat: „Ik wil een levend kunstwerk zijn.”
De Goddelijke Markiezin
Dat is haar gelukt, zoals te zien is op de expositie La Divina Marchesa (De Goddelijke Markiezin) in het Venetiaanse museum Palazzo Fortuny. Het is de allereerste tentoonstelling gewijd aan Luisa Casati (1871-1957), Europa’s meest extravagante en meest geportretteerde societypersonage tussen 1900 tot 1930.
Taxidermie
In een hoek sluipt – opgezet – Luisa’s lievelingshuisdier, een luipaard. In een andere hoek torent metershoog een boa constrictor die om haar nek kronkelde bij gemaskerde bals. De geraffineerde compositie van portretten, sculpturen, kleding, dieren en objecten van Luisa Casati geeft je het idee dat je bij haar op bezoek bent. Ieder moment kan La Divina in een van haar uitzinnige gewaden door de kolossale deuren haar entree maken met een luipaard aan de lijn.
In de laatste zaal van de expositie hangen drie foto’s van de oude markiezin. Fotograaf Cecil Beaton probeert met die foto’s in 1954 stiekem haar vergane schoonheid vast te leggen. Maar de markiezin heeft hem door en duikt net op tijd weg achter haar voile. Tussen voile en rimpels schitteren twee felle ogen. Dat zijn de ogen die meer dan tweehonderd kunstenaars, van Kees van Dongen tot Man Ray, inspireerden bij hun portretten van La Divina Marchesa.
De puissant rijke markiezin Casati was niet alleen de muze, maar ook de mecenas van de grootste kunstenaars van haar tijd. In haar laatste jaren in Londen is ze aan de bedelstaf. Iemand vraagt haar of dat niet pijnlijk is na zo’n flamboyant leven. Ze haalt kort één wenkbrauw op: „Nee, mijn rijkdom bestaat nu uit mijn herinneringen. Daar kan geen fortuin ter wereld tegenop.”
Luise en haar extravagante beesten
In haar jonge jaren spaart ze kosten noch moeite om zichzelf tot kunstwerk te transformeren. Ze schminkt zwarte cirkels rond haar enorme ogen, verft haar haar soms rood, soms groen en laat de meest extravagante gewaden maken. Het huishouden in haar villa in Rome wordt uitgebreid met panters en krokodillen. Op bals in het katholieke Rome verschijnt Luisa, tot schrik van de kardinaals, omhangen met kronkelende colliers van levende boa constrictors.
Kip, Patat en Appelmoes schilderi, een stilleven
Haar performances
Maar Rome is Luisa te benauwd. In het decadente Venetië van de Belle Epoque koopt ze het vervallen Palazzo Venier dei Leoni, waar tegenwoordig de Peggy Guggenheim Collection huist. Ze laat het restaureren en geeft er het ene gekostumeerde bal na het andere. ’s Avonds laat ze, naakt onder een openvallende bontmantel en bijgelicht door een goud geschilderde lakei met een toorts, haar luipaarden uit op Piazza San Marco. Haar windhonden laat ze schilderen in kleuren die bij haar outfit passen en heel Italië spreekt verrukt schande van markiezin Casati’s ‘performances’.
Het levende kunstwerk
Luisa beseft dat een levend kunstwerk geen kunstwerk blijft als het niet voor de eeuwigheid is vastgelegd. In 1908 geeft zij de Parijse societyschilder Giovanni Boldini opdracht haar in vol ornaat te schilderen. In de dertig jaar daarna volgen meer dan tweehonderd verschillende kunstenaars die ieder op hun eigen manier vormgeven aan het fenomeen Casati.
Als je door de expositie loopt, word je zo telkens verrast door deze ‘kunst in het kwadraat’: het levende kunstwerk elke keer door weer een andere kunstenaar geïnterpreteerd. Alle grote namen uit Casati’s tijd zijn er vertegenwoordigd: Léon Bakst, Man Ray, Cecil Beaton, Kees van Dongen, met wie ze een verhouding heeft, en vele anderen. Luisa is altijd zelf opdrachtgeefster van haar portretten. In een delirium van narcisme wil ze zichzelf en haar creaties iedere keer op een andere manier terugzien.
Luise Casati haar ogen en Man Ray
De Eerste Wereldoorlog betekent het einde van de Belle Epoque. Maar Luisa voegt zich moeiteloos naar de geest van de tijd en wordt de grootste mecenas van de fauvistische, surrealistische en futuristische bewegingen. In de expositie is die ommezwaai goed te zien. Het tot dusverre spectaculaire, maar wat oppervlakkige fenomeen Casati krijgt hier ineens diepte door de vele abstracte interpretaties ervan.
Het centrale punt blijft, ook binnen de abstracte wereld, haar ogen. Hoogtepunt is een foto van Man Ray waarop door een fout tijdens het ontwikkelen Luisa’s ogen verdriedubbeld zijn. Man Ray wil de negatieven weggooien maar Luisa is juist verrukt. Geen portret is ooit zo dicht in de buurt gekomen van de essentie van wie zij eigenlijk is. Zes verschillende ogen die haar minstens zes verschillende persoonlijkheden weergeven.
Luise Casati als inspiratiebron
Het laatste deel van de expositie toont Casati als inspiratiebron voor hedendaagse kunstenaars, onder wie Marina Abramovic. Een film laat de collecties zien die Dior-ontwerper John Galliano in 2008 en Karl Lagerfeld voor Chanel in 2010 aan Luisa Casati wijdden.
Cecil Beatons drie stiekeme foto’s van de oude Luisa Casati besluiten de expositie. Verder wordt er heel discreet niet ingegaan op haar neergang. Want in 1930 is niet alleen al het geld op maar heeft Luisa een schuld opgebouwd van 25 miljoen dollar. Alles moet verkocht en ze wijkt uit naar Londen. Vrienden proberen haar te helpen maar het gat in haar hand blijkt een aangeboren afwijking. Haar laatste jaren brengt ze door in een eenkamerflatje. Toch hoort niemand ooit een klacht over haar lippen komen.
Begrafenis van Luise Casati
Bij haar begrafenis in 1957 zijn alleen haar kleindochter, vier vrienden en de stokoude hoofdgondelier van het Venetiaanse Palazzo Venier dei Leoni. Door een schenking had Luisa indertijd diens huwelijk met zijn grote liefde mogelijk gemaakt. En daar was hij haar zijn hele leven dankbaar voor gebleven.
